İşçi Alacak ve Tazminat Çeşitleri:

İşçi alacakları ve hakları İş Kanunu’nda kalem kalem düzenlenmiştir. İlgili kanun, işçi alacaklarını; işçinin, iş sözleşmesinin sona ermesi ardından ortaya çıkan alacak ve haklar olarak ayırıp tanımlamıştır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinin hükümlerince; "süresi belirli olsun veya olmasın işçi, ilgili maddede belirtilen sağlık sebepleriyle, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerde ve zorlayıcı sebeplerin varlığında iş sözleşmesini derhal feshedebilir." akdinin son bulmasıyla da hak ve alacaklarını talep edilebilir.

İşçi alacaklarının bazıları bahsetmiş olduğumuz feshe bağlı iken bazıları ise feshe bağlı değildir; iş akdi feshedilmese bile, işçinin hak kazandığı zaman işverenden talep edebileceği hak ve alacaklar mevcuttur. Feshe bağlı olan ve feshe bağlı olmayan alacaklar aşağıda belirtilmiştir.

Feshe Bağlı İşçi Alacakları;

• İhbar Tazminatı,

• Kıdem Tazminatı,

• Kötü Niyet Tazminatı,

• Yıllık İzin Ücreti Alacağı.

  
  

Feshe Bağlı Olmayan İşçi Alacakları;

• Ücret ve Fazla Mesai Ücreti,

• Asgari Geçim İndirimi (AGİ) Alacağı,

• Hafta Tatili Ücret Alacağı,

• Ulusal Bayram ve Genel Tatili Ücret Alacağı.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, işverenin işçisine belirli şartları sağlaması halinde iş yerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdemin karşılığı olarak ödenen tazminat türüdür. İşverenin haksız bir şekilde işçinin işine son vermesi veya işçinin haklı bir sebeple işten ayrılması durumunda, kıdem süresini doldurmuş olan işçiler, çalıştıkları her bir yıl için giydirilmiş brüt ücret tutarında kıdem tazminatı alabilir.

İş Kanunun 14. maddesinin 11. fıkrasına göre; “Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hâkim gecikme süresi için ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder.” Bu bağlamda, zamanında ödenmeyen kıdem tazminatına ilişkin faiz, iş akdinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Kıdem Tazminatı Alacağı İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

• 4857 Sayılı İş Kanunu’na tabi işçi olmak,

• En az bir yıl o işte çalışmış olmak,

• Söz konusu iş sözleşmesinin İş Kanunu’nda belirtilen nedenlerden birisiyle sonlandırılması,

Kıdem tazminatı olarak her yıl için bir aylık giydirilmiş brüt ücret tutarında tazminat verilir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.

İhbar Tazminatı Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre; iş sözleşmesi feshedilecek bir çalışan, iş sözleşmesi feshedilmeden önce işveren tarafından yazılı olarak bilgilendirilmelidir. Bu bilgilendirme, işveren tarafından, işçinin o iş yerindeki kıdemine göre yapılır. İşveren eğer belirtilen sürelerde yazılı bildiri yapmazsa; işçiye ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Bu sürece ihbar tazminatı denmektedir.

• 6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta,

• 6 aydan 1,5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta,

• 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta,

• 3 yıldan uzun süren çalışmalarda ihbar süresi 8 haftadır.

Bu süreler asgari olup; sözleşmelerle artırılabilir. İş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi haliyle, işveren tarafından işçinin deneme süresi içinde veya haklı nedenlerle feshi halinde, işveren ihbar tazminatı ödemeyecektir.

Yıllık İzin Ücreti Alacağı Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre; “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir ve yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.” Deneme süresi de dahil, en az 1 yıl çalışmış olan işçi yıllık izne hak kazanır. Yıllık izin, işçinin dinlenebilmesi için öngörülmüş; çalışmadan ücrete hak kazandığı bir zaman dilimidir.

• Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,

• Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 20 günden,

• On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.

Kötü Niyet Tazminatı Nedir?

Kötü niyet tazminatı, iş güvencesinden yararlanamayan işçinin, belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından kötü niyetli olarak feshedilmesinin hukuki yaptırımı olarak karşımıza çıkmaktadır. İş güvencesi hükümlerinden yararlanmayan, belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçilerin iş sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda bildirim süresinin üç katı tutarında “kötü niyet tazminatı” talep edebilecektir. Kötü niyet tazminatı, ihbar tazminatından tamamen bağımsız bir tazminat olup; ihbar tazminatının ödenmesi, kötü niyet tazminatı ödenmesi hakkını ortadan kaldırmamaktadır.

Daha pek çok tazminat çeşiti mevcut olmakla beraber her işçinin iş akdinin süresi ve bitiş şekline ilişkin olarak farlılık göstermektedir. Herhangi bir menfaat kaybına uğramamak için tarafımızla iletişime geçin.